Geyimimizə necə diqqət edək?!

“Sabah sənin üçün gərgin bir gün olacaq, Tom. Sabah ilk İdarə heyətinin iclasına gedəcəksən və sonra da səni yeni inşaat sahəsindəki mühəndisimiz və memarımızla tanış edəcəm.”

Bunu eşidər eşitməz Tomun ağlına ilk iki şey gəlir: sabah insanların onun haqqında nə fikirləşəcəyi və sabah ne geyinəcəyi.

İnsanlarla tanış olduğumuz ilk dəqiqələrdə bizim barəmizdə düşündükləri, görünüşümüzlə bağlıdır və tamamən geyimimizlə bağlıdır. İdarə heyətinin iclasına gedərkən geyindiyiniz paltarla inşaat sahəsinə getmək, inşaatda geydiyiniz uzunboğaz çəkmə ilə konsertə getmək qədər eynidir. Harada nə etdiyimiz böyük ölçüdə iş həyatımıza da təsir göstərir və geyimimizi, şərtlərə uyğun etmək məcburiyyətindəyik. Fərqli mühitdə isə fərqli geyimlər tələb olunur.

BCG-nin hesabatı: Lüksun Tərifi Dəyişir

Dünyada lüks bazarının böyüklüyü 1 trilyon avroya çatarkən lüks özünü yenidən təyin edir. Dünya iqtisadiyyatında baş verən dəyişikliklər lüks seqmentinə marağı daha da artırdı. The Boston Consulting Group (BCG) tərəfindən hər il hazırlanan hesabata görə lüks bazarı 2010-cu ildə 1 trilyon avroluq həddə çatıb. "Lüksün Yeni Dünyası " adı verilən hesabata görə lüks səyahət və gəzinti 270 milyard avroluq həcmlə lüks xərclər arasında birinci yerdə durur. Lüks avtomobillər 250 milyard avro ilə ikinci, lüks texnologiya məhsulları isə 100 milyard avro ilə üçüncü yerdədir. Sektorun geriyə qalan hissəsini isə 380 milyard avro ilə lüks yemək, içmək , lüks istehlak kateqoriyaları tutur. Qonşu Türkiyənin lüks bazarındakı payı hələ 0,5% ətrafındadır . Azərbaycanda da az inkişaf etməyən bu kateqoriya bəlli bir qism insanın imakanı daxilində olmasına baxmayaraq öz faiz payını sürətlə artırır. Son dövrdəki tikintilər, restoranlar, otellər, əyləncə və ictimai-mədəni tikililər yüksək zövq və vəsait hesabına öz adından xaricdə də söz etdirməkdədir. Hesabatda bazarın yalnız böyüklüyü deyil, eyni zamanda lüks istehlakdakı trendler də iştirak edir . Buna görə lüks istehlak bazarında önə çıxan dörd təməl trend var. Qlobal böhran alıcılıq qabiliyyəti yüksək olan seqmentlərdə bədxərcliyi azaltdığına görə müştərilər artıq lüks məhsullardan onları nümayişkəranə şəkildə fərqləndirməsini deyil, özlərinə lüks bir təcrübə qazandırmasını gözləyir . Lüks istehlak bu günədək həmişə London, Nyu-York, Paris, Milan və Tokio kimi mərkəzlərdə cəmləşirdi. İndiki vaxtda isə bu vəziyyət sürətlə dəyişir. Çin, Rusiya, Körfəz ölkələri kimi bazarlar lüks istehlak mərkəzlərinə çevrilirlər. Bu meyl qlobal böhranla birlikdə daha da artır. Bu gün Çində tam 670 min milyonçu var. Dünyada daha çox milyonçuya yalnız iki ölkə sahibdir: Amerika və Yaponiya . İrəlidəki illərdə Çin, Rusiya kimi inkişaf etməkdə olan bazarlar qlobal lüks istehlak bazarındakı əhəmiyyətlərini sürətlə artıracaq. Bir başqa meyl isə lüks markalarla lüks olmayan markalar arasındakı fərqin azalmasıdır... Bu da müştərilərin seqmentlər arasında həm aşağı, həm də yuxarı doğru hərəkət etməsinə səbəb olur. Məsələn, bir milyonçu ilə eyni qəhvəni içmək və ya son texnologiya ilə bahalı bir cib telefonu istifadə etmək buna örnək ola bilər. Son meyl isə ünsiyyət sahəsində müşahidə edilir. Hesabata görə yeni media sistemi lüks istehlak ünsiyyətini dəyişdirir. Lüks markalarda ünsiyyət tipi bir neçə il əvvələ qədər müştərilərə əmr verər bir tonda idi. Lakin bu yanaşma yeni texnologiya və ünsiyyət platformaları sayəsində dəyişməyə başladı .

LÜKSDƏ DÖRD ƏSAS TREND

BCG-un araşdırması lüks istehlakın tərif və meyarının dəyişdiyini göstərir. Araşdırmaya görə lüksdə 4 əsas trend aşağıdakılardır:

1) Bədxərclik bitdi

Lüks trendlərin yerinə lüks təcrübə gəldi.

2) İstiqamət dəyişməsi

Lüks istehlakda Çin, Rusiya və Körfəz ölkələrinin payı gedərək artır.

3) Lüks artıq əl çatandır

Lüks brendlərlə, brend olmayanlar arasındakı fərq azalır.

4) Lüksün dili dəyişir

Yeni Media Sistemi lüks istehlak ünsiyyətini dəyişdirib

Email Marketinq Strategiyasının dörd əsas elementi

Əgər siz öz biznesinizin marketinqini yaxşı inkişaf etdirmək və bu sahədə böyük uğurlar qazanmaq istəyisinzisə, siz online marketinqdən istifadə etməyə məcbursunuz. İndiki dövrdə hər kəs emaildən istifadə edir. Çünki hər kəs sosial həyatı çox sevir və əsasən email vasitəsi ilə əlaqə saxlayır. Lakin bu o demək deyil ki, siz əlinizdə olan hər bir xəbəri hər kəsə yazıb bunu hamıyla bölüşməlisiniz. Bu “spray-and-pray” adlanır və insanları bəzən çox əsəbləşdirir. Marketoloqlar e-mail vasitəsi ilə olunan reklamları sevirlər, çünki onlar rahat, azad və hər kəs tərəfindən asanlıqla qəbul ediləndir. Bu brend haqqındaki məlumatı artırır, yeni məhsul və ya servisin müştərilərə nələr vəd etdiyini daha aydın şəkildə izah edir və insanlara individual şəkildə göndərildiyi üçün xoş olur. “Unilever” in 2009-cu il araşdırmalarına görə məhsulun elektron şəkildə reklamı daha sonra onun satışının 9% artmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycanda isə professional şəkildə e-mail göndərmə xidmətləri çox yenidir. Bunu bir çox şirkətlər özləri öz korporativ maillərindən göndərməklə edirlər. Bu halda isə əksərən bir e-maildən göndərilən toplu maillər qarşı tərəfdə “spam” kimi qəbul olunub qara siyahıya düşə bilir. Həm də hətta ən böyük şirkətlərdə belə e-mail marketinqinə inam və onun təsirinə əminlikdə sanki şübhə var. Halbuki işə başlarkən demək olar ki, 90% insan ilk öncə maillərini gözdən keçirməklə məşğul olur və öncədən buna zaman ayırmağı planlaşdırdığına görə işinə aid olmayan reklamları da digər maillərlə bir yerdə oxuyaraq vaxtının əlavə sərf olunmasının fərqinə varmır.

Email Marketinq yanaşması dedikdə nə başa düşülür?

Sizin marketinq yanaşmanız sizin və sizin müştərilərin bütün suallarına cavab verəcək bir şəkildə olmalı və bu maili nəyə görə yolladığınız aydın şəkildə bilinməlidir.

Nəyə görə. Sizin email vasitəsi ilə göndərdiyiniz reklamın əvvəlində bunu nəyə görə yolladığınız yazılmalıdır. Bu maili yollamaqla siz nəyi bildirmək və hansı məqsədinizi həyata keçirmək istəyirsiniz? Bu cür mailləri göndərməyin bir çox səbəbi ola bilər. Bir çox reklam xarakterli maillərdə başlığın qoyulmamasının şahidi olmuşam. Əminliklə deyə bilərəm ki, bu cür edən şirkətlər elə ilk başdan uduzmuş hesab oluna bilərlər. Demək istədiyi şeyə ad qoymayanı kim oxumaq istəyər ki?! E-maillərə qısa konkret ad qoyulmalı, məqsəd isə e-mailin içində dolayı deyil, daha net formada izah olunmalıdır. Nəzərə alın ki, onu oxuyanın kifayət qədər vaxtı olmaya bilər.

Nə zaman. Bu mailləri müştərilərə nə zaman və necə göndərmək lazımdır və prespektivləri unutmaq lazım deyil, çünki bu sizin göndərəcəyiniz mailin əsas hissəsidir. Siz öz yeni xəbərlərinizi hər həftəmi göndərəcəksiniz? Yeni və nadir mallar haqqında elan yollayacayacaqsınızmı? Siz qarantiyanın bitməsi barədə və ya hər hanısısa illik hadisələr barədə məlumatı email vasitəsi ilə müştərilərə göndərəcəksinizmi? Mailləri göndərərkən çalışmaq lazımdır ki, bu iş vaxtına təsadüf etsin. Lakin bunu da qanun kimi qəbul etmək olmaz. Burada hər şey reklam olunan məhsuldan asılıdır. Reklamda məqsəd onu görən anda o məhsula istək yaratmaqdır həm də. Əgər məqsəd Sizin məhsulu işdən sonra görmək və görən anda istək yaradıb əldə etməyə sövq etməkdirsə, o zaman, məsələn, 18:00-dan sonra göndərmək olar. Bundan ən çox internet üzərindən satış edən şirkətlər istifadə edirlər. Digər bir mühüm məsələ isə e-maillərdə avtomatik imtina sisteminin olmasıdır. Əgər bu Sizdə yoxdursa, bir an öncə bunu da əlavə etsəniz yaxşı olar. Bu müştərinizin fikrinə dəyər verdiyinizi göstərmiş olar. E-mail mətni özü isə çox səliqəli olmalıdır. Bəzən mən bir e-maildə 5 cür müxtəlif rəngdə yazılmış maillər, qrammatik səhvlərlə dolu və yazı qaydaları gözlənilmədən yazılmış mətnlərə rast gəlirəm və təbii ki, oxumadan silirəm. Toplu olaraq göndərdiyiniz maillərdə geri cavablar da ala bilərsiniz, bu halda çox operativ olmaq lazım gəlir, gec cavablandırma müştərinin itirilməsinə səbəb ola bilər. E-mail göndərilməsindən sonra onun statistikası da çox önəmlidir. Xüsusi proqramlar vasitəsilə nə qədər mailin oxunduğunu, nə qədərinin çatıb-çatmadığı, imtina sayı, oxunmadan silinmə sayı və s. kimi parametrləri bilmək olur. Bu gələcək proqnozlaşdırma və təhlil üçün faydalı ola bilər.

Kim. Email vasitəsi ilə göndərilən hər bir reklamın özünə məxsus yanaşması olmalıdır. Siz yeni əməkdaşlıq etdiyiniz şirkətlər haqqında xəbərləri göndərəcksinizmi? Hansı tezliklə? Saytınızda yerlədirdiyiniz yeni xəbərlər və yenilklər haqqında müştərilərə link yollayacqsınızmı? Xüsusi dəvətlər tərtib edib onları müştərilərə yollayacaqsınızmı? Müştərilərə hanısısa əlavə xidmət vasitələri haqqında məlumat yollayacqsınızmı?

Online marketinqdən istifadə etməyin əsas məqsədi öz servis və məhsulunu satmaq, müştəriləri həmin məhuslu almağa inandırmaq, yeni istehsal olunmuş məhsulu satdıqdan sonra da öz yüksək reytinqini saxlamaq və müştərilər gələn alış – verişdən və ya servis xidmətindən razı qalacağına əmin olmaqdır.

Sizin göndərdiyiniz maillər bildirməlidir ki, siz hər bir muştərinizə xüsusi qayğı göstərir və hər birinə ayrı – ayrılıqda hörmət edirsiz. Və heç vaxt Con Makkinin sözlərini yaddan çıxarmayın: “insanların sizin məhsulu almağa olan seçiminin 70%-ni sizin onlara qarşı münasibətiniz yaradır”.

Mobil İnternetin təkamülü

1977 – ci ildə GPRS - in (General Packet Radio Service)  çıxması  ilə simsiz əlaqə qurmaq daha rahatlaşdı və həqiqətən də mobil internetin yaranmasına böyük təkan verdi. 115 Kbps sürət ilə e-poçtu qəbul etmək və göndərmək çox asanlaşmışdı. Daha sonra bu 384 Kbps-yə qədər surəti artıran Data GSM Environmentdən istifadə olunmağa başladı. Lakin 2000 – ci ildə sürəti 2Mbps - ə kimi qaldıran 3G meydana  gələndən sonra mobil geniş zolaqlılığı (mobile broadband) artıq reallığa çevrilməyə başladı.

Artıq Britaniyada hər 4 nəfərdən biri hər gün mobil internetdən istifadə edir. Həm GPRS, həm də EDGE rəqiblərdən və narazılıqlardan qorunmaq və müştərilərin daim razı qalması üçün hər zaman yeni servislər əlavə edir və qiymətləri də normada saxlamağa çalışır. Təbii ki, Azərbaycan istisna olmaqla. Hətta 2 dəfə əhəmiyyətli dərəcədə qiymətlər endirilsə də mobil internet və ümumiyyətlə internetin qiyməti çox bahadır. Lakin on zamanlar operatorların kəskin rəqabət mühitinin olmasından irəli gələrək əvvəliklərə nisbətən sərfəli paketlər təklif etməsi də alqışa layiqdir.

Səsli danışmaq və SMS yollamaq hələ də mobil telefonun ən önəmli vasitələrindən biri idi. 3G servisi yarandı və həqiqiqətən də, bu sahədə böyük inqilab yaratdı. Bu yeni sitemlərin yaranması ilə əlaqədar olaraq 90-cı illərin sonu, yeni əsrin əvvəlində dünyanın əksər ölkərində çox böyük rəqabət yaranmışdı. Çünki artıq yalınızca danışmaq və ya SMS yazmaq öz aktuallığını itirmişdi və artıq çox az gəlir gətirirdi. Bu vəziyyətdə mobil intenet səsli danışıq və SMS servisi üçün ciddi ziyan mənbəyi olmuşdu. Bu, hətta opertarolara tələbi qaldırmaq üçün bütün innovativ yollardan istifadə etməyə icazə veriridi.  

3G-dən sonra isə artıq dünyanın istənilən nöqtəsini daha da yaxın edən 4G meydana çıxdı. Almaniyada Vodafone və ABŞ-da Verizon 4G xidmətini ilk istifadəyə verən operatorlardan oldu. 4G 3G-dən fərqli olaraq nəinki istifadəçiləri yüksək mobil internet sürəti ilə təmin etdi, həmçinin bir neçə mövcud şəbəkəni də bir şəbəkə daxilində birləşdirmək imkanı verir. 3G əgər 2G-nin daha təkmil variantı idisə, 4G artıq tamamilə yeni texnologiya sayıla bilər. 4G xidməti demək olar ki, mobil internet üzrə yeni bir cığır oldu və öncə də qeyd etdiyimiz kimi operatorlara bir çox mobil şəbəkəni bir şəbəkə daxilində birləşdirməyə imkan verdi.

4G iki əsas hissədən ibarətdir: LTE (görüntünün təkamülü) və SAE (şəbəkə nüvəsi) Lakin bunların da özünəməxsus çatışmazlıqları var. Belə ki, LTE-nin problemi səsli zənglərin ənənəvi texniki dəstəyinin olmamasıdır. Bu halda bütün zənglərin VOİP zənglər olmasını zəruri edir. Lakin CS Fallback, İMS, VOLGA kimi proqramlar LTE üzərindən səsli zənglərin edilməsini dəstəkləyir. Amma indiki zamanda ən əsas LTE yüksək internet sürətinin təmin olunması üzrə təkmilləşdirilməkdədir.

 Son 3 il ərzində sosial media şəbəkəsi demək olar ki, bir nemət kimi qəbul olunmağa başladı.  Opertorlar indi yüksək tələbi qarşılamaq üçün Youtube və Facebook - da daha çox aktivlik üçün mübarizə aparırlar. Sosial media vasitələri bir növ daha çox insanın toplaşdığı virtual məkan olduğuna görə bizim bazardakı şirkətlərin bir çoxu artıq bunun önəminin fərqinə vararaq maraqlı, yaradıcı təkliflərlə çıxış etməyə başlayıb. Mobil internet şirkətlərin müştərilərinə ən qısa və ən tez “çata bilməsi” üçün hal-hazırda ən vacib vasitələrdən biri və bəlkə də birincisidir.

Marslılar yerə endi... Və ya medianın gücü

Orson Vellesin ötən əsrin 30-cu illərində ABŞ-ın CBS radio kanalında “Yayımda Merkuri Teatrı” adlı bir proqramı olur. 30 oktyabr 1938-ci il tarixli proqramında Velles özünün yazdığı “Dünyalar Savaşı” adlı romanından bir parçanı radioda oxumağı planlaşdırır. O, radio proqramı bu anonsla başlayır: “Marslılar dünyaya endi və Amerika Birləşmiş Ştatlarının torpaqlarını işğal edirlər”.

         Proqrama qulaq asan milyonlarla Amerikalı o saat avtomobillərinə tərəf qaçır və qarşılarına çıxan ilk nəqliyyat vasitəsi ilə xaotik olaraq ölkədən qaçmağa başlayırlar. Minlərlə insan isə panika içərisində çölə çıxır, bəziləri dua edir, bəziləri ağlayır, kimlərsə də gizlənməyə çalışırlar. Yaranan panika o qədər böyük olur ki, hətta proqramın bağlanma anonsunda deyilən “H.G. Vellesin Dünyalar Savaşı adlı romanından hazırlanmış radio təqdimatını dinlədiniz” cümləsini az qala heç kim eşitmir.

         New-Yorklulara  bunun gerçək olmadığını sonradan izah etmək çox çətin olmuşdu. CBS kanalı hətta bu hadisədən sonra əhalidən üzr istəmək məcburiyyətində də qalmışdır.

         Beləliklə, adi romandan istifadə olunaraq hazırlanan və radioda təsirli formada təqdim edilən anons milyonlarla insanı bir anda panikaya sala bilmişdir.

         Əsas mətləbə keçmədən onu deyim ki, bu hadisəni ilk dəfə oxuyanda ürəyimdə böyüklərin tez-tez işlətdiyi “Amerika birdən-birə çönüb amerika olmayıb ki...” sözünün sanki təsdiqini almış oldum. Çünki indi kimə desən ki, radioda bir anonsda camaat romanı həqiqət sayıb çölə axışıb, yəqin ki, gülərlər. İndi nəinki radioda hansısa verilişdə səslənən fikirlərə, heç kürsüdə rəsmən çıxış edən məmur, siyasətçi, müəllim, evdə böyük, çöldə kiçiyə də inanmırıq. Çünki indi çox rahat hansısa siyasətçi səhər çıxıb bir söz deyər, günorta isə səhər əslində zarafat etdiyini bildirə bilər :)). Və ən əsas camaat da artıq bunu normal hesab edə və “əə bu kişi yaman zarafatcıldı, hiss olunur təmiz adamdı” deyə bilər. Demək ki, qaydalar, düşüncə və ənənələr həddindən çox deformasiyaya uğramış vəziyyətdədir. Bir halda ki, Pakistanda, İraqda çölün ortasında adam öldürənə terrorçu, norveçdə çəmənlikdə onlarla adamı gülləbaran edənə isə killer, cani deyən dünyada yaşayırıq, belə şeylər təəccüblü olmasın gərək.

         Həqiqətən də 21-ci əsrdə media  4-cü hakimiyyət olmağına yenə 4-cü hakimiyyətdi, amma istəyəndə 1-cini hakimiyyətdən sala bilir. “Ərəb dominosu” hər kəsin gözü önündə buna bir örnəkdir. Siyasətdən uzaqlaşaraq, medianın iqtisadiyyat timsalında reklam, marketinq sferasına nə dərəcədə təsirli olmasından Moşu demiş “guppuldatmaq” istəyirəm.

         Media əslində çox əhatəli və qarışıq mövzudur.  Onun yaranma, inkişaf tarixinə nəzər salsaq,  görürük ki,

·       Əlifba – e.ə. 3000 – ci il

·       Mətbəə, çap – 1456-cı il

·       Qəzet – 1609-cu il

·       Şəkil – 1827-cı il

·       Teleqraf – 1837-cı il

·       Telefon – 1876-cı il

·       Səs yazısı – 1894-cü il

·       Kino – 1895-ci il

·       Radio – 1920-ci il

·       Televiziya – 1936-cı il

·       İnternet – 1969-cu ildə yaranıb.

                   Azərbaycanda nəyin nə qədər payı var?

                   Əlifbası 1 əsrdə 4 dəfə dəyişən bir millət kimi əlifbadan ağrısız yazmaq olmur. Düzgün, qrammatik yazı insanın əslində elə özünü ayna kimi göstərir. Məsələn, mən hələ niyə facebooku ingiliscə, telefonumu rusca, kanallara türkcə, musiqiyə ərəbcə qulaq asdığımı tam anlaya bilmirəm. Bəzən özümdən asılı olmadan bunları edirəmsə, demək ki, beynimin dərinliklərində vaxtilə və ya zaman-zaman təsirlərin izi ortaya çıxır. Məsələn, facebookda insanların çoxu ya ingilis hərfləri ilə Azərbaycanca, ya da rus hərfləri ilə azərbaycanca yazır. Gəlin razılaşaq ki, bəzən sözlər həqiqətən çox əcaib görünür və ya səslənir. Və məncə, biz reklam və reklam mesajının təqdimatında elə ilk mərhələdə məhz sözlərdə uduzuruq. Əgər diqqətlə gündəlik həyatımızı müşahidə etsək, bəzən baxdığımız reklamlarda yazılan, səsləndirilən sözlər, ifadələr qəribimizə gəlir. Halbuki əksər hallarda onlar doğma dilimizə məxsus sözlər olur. Medianın üzərinə düşən ən önəmli vəzifələrdən biri də məhz, ilk növbədə dilimizə hörmətin təbliğidir. Məsələn, mən təklif edərdim ki, ölkəmizə daxil olan bütün klaviaturalara məcburən dilimizə məxsus hərflər xüsusi yapışdırıcılarla və ya necəsə əlavə edilsin.

                   Mətbəə, çap məhsulları, onların yayılması əsasən xalqın oxuma səviyyəsini göstərir. 4 milyonluq Bakıda hər köşkdə olmaq şərtilə ayda yaxşı halda 4000 tirajda jurnal satıla bilirsə, bu sadəcə faciədir. Ən optimist saytların, mənbələrin verdiyi məlumata görə, əhalinin sadəcə 3%-i qəzet oxuyurmuş. Qəzet oxuyanlardan bir az daha az kitab oxuyanlardır. Ötən gün klassik Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrinin sadəcə 5%-nin latın əlifbasında yenidən çap olunduğunu dedilərsə, çox rahatlıqla yeni nəsil demək olar ki, kitab oxumur deyə bilərik. Yazıçı Anar demiş “bizdə heç kim heç kimin kitabını oxumur”. Kimi dindirirsən, kitabı neynirəm internetdə hər şey var deyir, lakin araşdırsan görərsən ki, internetdə 2-3 səhifədən artıq davamlı nəsə oxumur. Texnologiya nə cür inkişaf edir etsin, düşünürəm ki, heç nə canlı kitabı əvəz edə bilməz, o həyəcanı bəxş edə bilməz. Bu yaxınlarda isə eşitdim ki, ölkəyə bir müddət sonra xaricdən hazır çap, mətbəə məhsullarının gətirilməsi qadağan olunacaq. Bu bir tərəfdən yaxşıdır, amma bir tərəfdən də mənfi halların baş verəcəyinə şübhə yaradır. Yaxşıdır ona görə ki, heç olmasa o keyfiyyəti ən azı bizə yaxın Rusiyadan, Türkiyədən əldə edə bilirdik, çünki yerli şirkətlərin avadanlıqları qənaətbəxş səviyyə və keyfiyyətdə deyil. Həm də yerli bazarı tam rəqabət şəraitində inkişaf etdirə bilər. Pisdir ona görə ki, ola bilsin “kəsib sonra saydılar”, yəni qadağanı qoysunlar, amma daxildə keyfiyyəti və rəqabəti yüksəltməsinlər, nəticə bir-iki şirkət qalsın ki, onlar da müştəriyə “yesən də, yeməsən də budu” desinlər.

                   Qəzetlərə gəldikdə isə çöldə-bacada əsasən insanların əllərində başa düşdü-düşmədi müxalifət qəzetlərini görürsən ki, çox vaxt da onun yalnız manşetlərini oxuyurlar və bir də 525, Ayna/Zerkalo qəzetlərini də nədənsə, tez-tez əhalidə görürəm. Sürətlə inkişaf eliyən internet Bakıda qəzetləri və qəzet biznesini, məncə, inkişaf etməmiş boğdu. Qəzetləri inkişaf etdirək deyə-deyə bir də gördük ki, camaat artıq işıq, qaz, telefon pulunu da internetdən ödəyir. Xəbərlərə ancaq sonda hava proqnozuna görə baxan sayı çoxminli olan bir qrup var idi ki, onun da bəlkə yarısı indi ya telefondan, ya da internetdən öyrənir proqnozu, xəbəri saytlardan oxuyur, musiqini, kitabı internetdən yükləyir. Bu yaxınlarda Müsavat qəzetində diqqətimi cəlb edən bir nüans oldu. Belə ki, qəzet yazılarının bir hissəsini saytda, davamını isə qəzetdə verməyə başlayıb. Əhalini sırf qəzet almağa həvəsləndirmək baxımından bu addımı hardasa cəhd kimi uğurlu saymaq olar. Çünki indiyədək kimsənin bu ağlına gəlməmişdi. Türkiyədə, məsələn, hər qəzet alanda onun içində mütləq nəsə bir hədiyyə, disk, kitab və ya kupon olur. Bizdə də həvəsləndirmə üçün çoxdan artıq buna keçmək lazımdır, deyə düşünürəm.

                   Şəkil və teleqrafı isə əminliklə deyə bilərik ki, mobil telefonlar əvəz edir. Hazırda mobil telefon insanın yanından ayırmadığı 2 şey varsa, biridir. Reklamda isə bu üstünlükdən bəzi şirkətlər çox məharətlə istifadə edir, hətta lazım olanda “qulağa təcavüz” də edir ))) P.S. Özümüzü demirəm... Həqiqətən də mobil reklamlar, smslər, voice və digər mobil vasitələr direkt marketinq kimi çox təsirlidir, həm də ucuzdur. 1 dəqiqənin içində yüzminlərlə adama ən ucuz measjı çatdırçağın yol, elə sms özüdür. Yetər ki, sms özü kreativ, qeyri-standart və müsbət əhval-ruhiyyə yaratmağa qadir olsun. Bu sektorun gəlirli və effektli olduğunu görən mobil operatorlar da əbəs yerəbir-birilərinə qarşı “qılınc-qalxan müharibəsi”nə başlamayıblar.  Olan onsuz yenə sadə xalqa olur, bezən də odur, alan da odur. SMS-dən müştəriyə göstərilən xidməti yaxşılaşdırmaq və operativ “geribildirim” (feedback) ala bilmək üçün istifadə olunması isə çox yayılmasa da, gələcəyin ən təsirli vasitəsi olacaq.

                   Kino – icazə verin dərin hüzn və kədərlə kinomuzun ölümünü 1 dəqiqəlik sükutla yad edim.... danışmağa dəyməz, ən yaxşı halda dublyajların keyfiyyətini artırmaq lazımdır. Sağdan, soldan, qapıdan, balkondan, damdan rus,türk, ingilis, ərəb, fars kinoları evimizə gətirmək istədikləri ideyaları, təlqinləri ilə rahatca daxil olur. Ona görə də biz Mübariz İbrahimova yox, Polad  Alemdara, Remboya, Vandama, Şövkət Ələkbərovaya yox, Lady Gaga-ya, Madonnaya, Rəşid Behbudova yox Tarkana,  Alimə yox, Araşa və s. oxşamaq istəyirik. Balaca uşaq Messinin bütün qohum əqrabasını saya bilər, amma öz yığmamızdan 3 nəfərin adını dalbadal desə, halaldı. Əslində heç qınanılası da deyil.

                   Radio-televiziya qarşılaşdırmasında isə az fərqlə radio qalib gəlir. Televiziyada qiymətlər verdiyi effektə görə çox bahadır, baxılası da heç nə yoxdur. Ancaq yenə də kim nə deyir desin, TV kütləvidir, və Azərbaycanda hələ ki, ona baxırlar. ANS, ATV, XƏZƏR 3 fərqli inam, psixologiya və ideologiya ilə bazarda liderdir, o birilər isə o qədər də effektli deyillər. Önəmli olan reytinqlərdir ki, onu da əksərən məntiqsiz verilişlər alır. Reklamverən də məcbur olub, “neynim müştərim baxır da” deyib reklamı ora verirlər. Radioda isə son zamanlar daha yaradıcı verilişlər və aparıcıların olması insanı sevindirir. Nəzərə alsaq ki, radio tv-dən fərqli olaraq göz və qulağa deyil, təkcə qulağa xitab edir və əsasən yolda, bir işlə məşğul olarkən dinlənilir, onda heç də az effektli deyildir. Avtomobillərdə əksərən radioların dinlənildiyinin yəqin ki, hamımız şahidiyik. Eyni CD-ye bir neçə dəfə qulaq asmaq insanı bezdirir. Tv-lərdə səmimiyyətdən uzaq verilişləri radioda son zamanlar aparıcıların daha obyektiv təqdimatları, düşüncələri səsləndirməsi və ya ən azından buna şərait yaratması əvəz edir. Ona görə də seçim etməli olsaq, radionu daha təsirli vasitə kimi qiymətləndirə bilərik.

                   İnternet də demokratiya kimidir, hələ ki, ondan yaxşısı olmadığına görə dövrümüzün ən vacib, ayrılmaz əlaqə vasitəsi hesab edə bilərik. Bu gün dünya 5-6 nəhəng internet divinin təsir dairəsindədir. Bunlar Google, Zukerberqin sahibi olduğu Facebook, Craiglistin qurucusu Craig Newmark, Wikipedianın qurucuları Jimmy Walles, Amazon-un qurucusu Jeff Bezos, Digg-in qurucusu Kevin Rose kimi kapitalistlərdir. Birlikdə az qala dünya əhalisinin 30%-ni təsir dairəsində saxlayırlar. 2007-ci ildə eBay 59.4 milyard dollar satışla o dövrün böyük supermarket zəncirlərindən olan Macy-si (26.3 milyard dollar) keçdi. Bugün Azərbaycanda təkcə “kitapyurdu.com”dan alınan kitapların sayı minimum ölkə daxilində alınan eyni xarakterli kitabların 70-80%-idir. Artıq maşın bazarından yox, internetdəki bəlli saytlardan avtomobil alırıq, hətta bir blogun gətirdiyi gəlir, bəzən bir qəzetin günlük gəlirindən çox olur. İnternetdə sadəcə vasitəçi olmaqla milyonlarla dollar qazananlar var. Facebook inanılmaz dərəcədə böyüməkdədir. Ondan sadəcə düzgün istifadə etmək lazımdır. Gəlin adi bir menecerin və ya iş adamının gününə nəzər salaq. Səhər evdən çıxıb işə gəlir. İşdə ilk edəcəyi şey mailini yoxlamaqdır. Mailimi yoxlayım deyərkən facebooknu,twitterini də yoxlayır, kiməsə yazır. İşlərini planlayandan sonra xəbər saytlarına qısaca internetdə göz gəzdirir. İş vaxtı almaq istədiyi şeyi internetdən seçir və sifariş edir. Evə gəlir, evində lazım olan işləri də əgər mümkündürsə, yenə də internetlə görür, işıq pulu, telefon, internet pulu və s. ödənişlərini edir. Axşam tərəfi bir az istirahət edim deyib yenə internetə girir. İnternet bütün günümüz boyu bizi çevrəsinin daxilində saxlayır.

Azərbaycanda ən məşhur, reklam verməyə layiq olan əsasən xəbər saytlarıdır. İkinci dərəcəli isə əyləncə saytları gəlir. Xəbər saytlarımız da bu üstünlükdən sui-istifadə edərək, ya fantastik reklam qiymətləri qoyur, ya da ki, yanbayan reklamlarla ekranı şəkilli kitaba bənzədir, yorur, bezdirir. Ən çox girişi olan Azərbaycan dilli xəbər saytı lent.az-dır ki, hələ də öz yolunu tapa bilmir. Sonra müsavat.com saytıdır ki, “nemes klinikaları”ndan başqa heç kim orda reklam vermir və bir də əyləncə saytlarıdır ki, orada da mobil operatorlar tüğyan edir, çünki kasıbın da varlının da, gəncin də, bir az böyüyün də az və ya çox ortaq istifadə etdiyi sabiq konturlardır. Xatırladım ki, söhbət doğma dilimizdə olan saytlardan gedir. Artıq saytlarda standart bannerlərin dövrünün bitmək üzərə olduğu görünür. Müştəridə artıq o tip bannerlərə qarşı “göz korluğu” yaranıb. Ona görə də saytlarda reklamda da aqressiv marketinqdən istifadə hələ ki, bir müddət effektli olacaqdır, deyə düşünürəm. Reklam büdcələrinin bölüşdürülməsində interaktiv mediaya daha çox ayrılması artıq aksioma belə çevrilməkdədir. Xüsusən sosial aktivliklər, şüuraltı mesajlar, aqressiv marketinq alətləri, sosial şəbəkələr hələ ki, uzun müddət bizi birləşdirən böyük qüvvə olacaqdır.

Ona görə də artıq marketinq bir vəzifə deyil, kapital rolunu oynamağa başlayır. Şirkət rəhbərləri üçün də, marketerlər üçün də 2012-ci il Azərbaycanda 2-ci mərhələnin başlanğıcı olacaqdır.  Odur ki, sağa çəkilin “YOL BİZİMDİR”!!!

Sietl Overleyk. Dövrümüzün ziddiyyəti.

“Dövrümüzün ziddiyyəti” essesi Sietl Overleyk Xristian Kilsəsinin (Seattle Overlake Christian Church) keçmiş pastoru Dr. Bob Murhed (Bob Moorhead) tərəfindən yazılmış və 1995-ci ildə “Məqamında deyilən sözlər” kitabında nəşr olunmuşdur.
“Dövrümüzn ziddiyyəti” essesi Murhedin 17 kilsə üzvü tərəfindən tərəfindən seksual cinayətdə təqsirləndirilməsi və kilsə rəhbərlərinin təzyiqi ilə 1998-ci ildə istefa verməsi ilə daha da ironikləşmişdir. Essenin müəllifliyini səhvən amerikan aktyor, komik və yazar Corc Karlin və 1999-cu ildə Columbine məktəbində baş vermiş atışmadan sonra həmin məktəbin şagirdinə aid edirlər.

Dövrümüzün ziddiyyəti

Tarixdə bizim dövrün ziddiyyəti odur ki, bizim çox binalarımız, ancaq, az hövsələmiz, geniş yollarımız, ancaq, dar düşüncəmiz var. Biz çox xərcləyir, ancaq, az şey əldə edirik. Biz çox şey alırıq, ancaq, az zövq alırıq.
Bizim böyük evlərimiz və kiçik ailələrimiz, çox rahatlığımız, ancaq az vaxtımız var. Bizim çox dərəcəmiz, ancaq az ağlımız, çox biliyimiz, ancaq az mühakiməmiz, çox bilicilərimiz, ancaq çox problemlərimiz, çox dərmanlarımız, az sağlamlığımız var.
Biz həddən arıq çox içirik, həddən artıq çox çəkirik, həddən artıq çox tədbirsiz şəkildə pul xərcləyirik, həddən artıq az gülürük, həddən artıq sürətlə maşın sürürük, həddən artıq tez qəzəblənirik, həddən artıq gec yatırıq, həddən artıq yorğun oyanırıq, həddən artıq az oxuyuruq, televizora həddən artıq çox baxırıq və həddən artıq nadir hallarda ibadət edirik. Biz əmlakımızı artırmışıq, ancaq dəyərlərimizi azaltmışıq. Biz həddən artıq çox danışır, həddən artıq nadir hallarda sevir, həddən artıq çox tez-tez nifrət edirik.
Biz pul qazanmağı öyrənmişik, ancaq yaşamağı öyrənməmişik. Biz həyatımıza illər qatmışıq, ancaq illərimizə həyat qatmamışıq. Biz yerdən aya və aydan yerə qədər məsafə qət eləmişik, ancaq yeni qonşumuzu qarşılamaq üçün bir yol eni məsafəni qət eləmək gözümüzə durub. Biz xarici aləmi fəth eləmişik, ancaq daxili aləmi fəth eləməmişik. Biz daha böyük işlər görmüşük, ancaq daha yaxşı işlər görməmişik.
Biz havanı təmizləmişik, ancaq ruhu çirkləndirmişik. Biz atom üzərində zəfər çalmışıq, ancaq qərəzimiz üzərində zəfər çalmamışıq. Biz çox yazırıq, ancaq az öyrənirik. Biz çox planlaşdırırıq, ancaq az şeyə nail oluruq.

Biz tələsməyi öyrənmişik, ancaq gözləməyi öyrənməmişik. Biz daha çox məlumat toplamaq, daha çox məlumatın surətini çıxarmaq üçün daha çox bilgisayarlar yaradırıq, ancaq biz get-gedə daha az ünsiyyət qururuq.

Bu, cəld bişən və gec həzm olunan yeməklər, böyük adamlar və cılız şəxsiyyətlər, yüksək mənfəətlər və alçaq münasibətlər zamanıdır. Bu iki nəfərin pul qazandığı, ancaq daha çox boşanmalar, dəbdəbəli evlər, dağılmış ocaqlar dövrüdür. Bu təcili səfərlər, bir dəfəlik uşaq əskiləri, bir dəfəlik əxlaq, bir gecəlik mövqelər, həddən artıq kök bədənlər və sevindirməkdən sakitləşdirməyə və öldürməyə qədər hər şey edən həblər dövrüdür. Bu, nümayiş zallarının dolu, anbarların boş olduğu zamandır. Bu, texnologiyanın bu ismarışı sənə yetirə bildiyi və sənin bu qavrayışı bölüşmək və ya sadəcə silməyi seçə biləcəyin dövrdür.

Sevdiklərinizlə bir qədər vaxt keçirməyi unutmayın, çünki onlar əbədi sizinlə birgə olmayacaqlar.
Qorxu içərisində aşağıdan yuxarı sizə baxan balacaya bir xoş söz deməyi unutmayın, çünki o balaca tezliklə böyüyəcək və sizi tərk edəcək.

Yanınızda olan şəxsi bağrınıza basmağı unutmayın, çünki bu sizin ürəkdən verə biləcəyiniz yeganə xəzinədir və bir qəpik də xərci yoxdur.

Sevgilinizə və sevdiklərinizə “Mən səni sevirəm” deməyi unutmayın, ancaq bunu səmimiyyətlə deyin. Qəlbinizin dərinliklərindən gəlirsə bir öpüş və ağuş yaraları sağaldacaq.
Hansısa bir gün bir daha olmayacaq şəxsin əlindən tutun və o anın qədrini bilin.
Sevməyə, ünsiyyətdə olmağa və ağlınızdakı dəyərli fikirləri bölüşməyə vaxt ayırın.
Unutmayın: Həyat aldığımız nəfəslərlə deyil, nəfəsimizi kəsən anlarla ölçülür.

Mənim həyat fəlsəfəm: "O hər şeyi görür"

-          “Gencliyimde ele bilirdim ki, heyat bir sevincdir. Boyudum ve gordum ki, heyat calishmaqdir. Calishdim ve gordum ki, Chalishma bir sevincdir”  (Tomas Karlil)

         

-          “Ugurun sirri ishinizi istirahete cevirmekdir”  (Mark Tven)

           

-          “Zirvede qartallar da olur, ilanlar da. Ancaq onlardan biri oraya SUZEREK, digeri ise SURUNEREK gelir. Onemli olan neye nail oldugumuzdan daha cox, haradan bashladigimiz ve nece nail oldugumuzdur”  (Cenab Shehabeddin)

        

-          “Ugurun sirri axmaq gorunmek, amma agilli olmaqdir”   (Monteskyo)

            

-          “Tisbagaya diqqet edin. Ancaq risk edib bashini canagindan cixaranda irelileye bilir“   ( James Konant)

          

-          “Bir sheyin arxasinda durmasan, onune gelen her sheyin arxasinda gedersen”  (Stiv Bartkowski)

            

-          Pillekanla yuxari dogru cixdiqca, asagidaki pilleni sindirmaq lazim deyil, bir gun dushende lazim olacaq.

            

-           “Boyuk adamlarin qusuru gunesh tutulmasina benzer, onlari her kes gorer” (Cu Cong)

          

-          “Zenginler cox pulu olan deyil,  itirdikleri pullari sonradan artiqlamasi ile qazananlardir” Mahmud Atay

            

-          Uduzan adam uduzdugunu qebul etmedikce, qalib hele qalib demek deyildir.

            

-          “Ya bir yol tapariq, ya da bir yol yaradariq” Hannibal

            

-          “O her sheyi gorur” ALLAH (c.c)

NƏTICƏ:

Yuxaridaki fikirlerin sahiblerinden hec kim heyatda deyil. Amma onlardan sonra ne de qalmasa, bele deyerli,  tecrubeden kecmish sozler qalib. Buradan cixan netice odur ki….

Ne olursa-olsun calisaraq sevinceyik, ishimizi istirahete cevireceyik. Neticede zirvede olacayiq, amma bizimle beraber ilanlarin da zirvede olmasindan narahat olmayacayiq, cunki onlar SURUNEREK, BIZ ise SUZEREK gelmishik zirveye. Mutleq ki, risk edeceyik, bezen lazim olanda axmaq kimi gorunub, eslinde agilli adimlar atacagiq. Amma zirvedeyken de gorduyumuz ishlerin arxasinda duracayiq, ugur pillekaninda yuxari addimladiqca, altdaki pilleleri, insanlari sindirmayacayiq ki, bir gun cixdigimiz kimi de dushe bilerik ve o insanlarla yeniden qarshilasha bilerik. Tebii ki, zirvede sehv de edeceyik ve bu sehvi her kes tez gorecek, hiss edecek, cunki zirvedeki sehv gunesh tutulmasina benzeyir. Onu her kes gorur. Bu sehvimizden belke de netice cixaracayiq, belke de uduzacagiq, itireceyik, amma yene unutmayacagiq ki, zenginler pulu cox olan yox, onu itirenden sonra tapmagi bacaranlardir. Biz de ele olacagiq, uduzsaq bele uduzdugumuzu hec zaman qebul etmeyeceyik, mubarize aparacagiq, tebii ki qalib olacagiq,cunki mubarize aparan neticeden asili olmayaraq qalibdir, Nesimi kimi, Babek kimi, Bey kimi ve s.

Ustumuze dalgalar gelecek, amma BIZ bir yol tapacagiq, tapa bilmesek o yolu yaradacagiq, amma dalganin BIZI udmasina imkan veremeyeceyik. Cunki mubarize apaririq ve bunu mutleq qiymetlendirecekler. Kim de bunu etmese, yene rahat olacagiq cunki “O her sheyi gorur”  .

Çətin müştəri (III hissə) Nişan alma, izlə !!!

Qadınlar hərəkət edən hədəfdir. Və təbii ki, hərəkət edən hədəfi sabit hədəflə müqayisədə “vurmaq” daha çətindir. Bu halda hərbidə bilmirəm necə olur, amma biznesdə hərəkət edən hədəfə qarşı Sən də hərəkət etməlisən, onu izləməlisən. Olduğun yerdən “vura biləcəyini” düşünürsənsə, unutma ki, onu cəmi bir dəfə aldada bilərsən. Çünki oturduğu yerdən uğur qazanan bir tək toyuqdur ki, onun da oturduğu yerdən uğur qazanmasını mübahisə etmək olar :)

Öncəki yazıda dediyimiz kimi bu dəfə də hərəkət edən hədəfimiz olan qadınların keçirdiyimiz kampaniyalara, çəkdiyimiz reklamlara münasibətindən bəhs etməyə çalışacayıq. Azərbaycanda qadın müştəriləri o qədər seqmentə ayırmaq olar ki, onların hər birinə də ayrı yanaşma məcburdur. Lakin gözəllik bazarının əsas iştirakçıları olan qadınlar bir az daha fərqlidir. Onlar bəzən nə istədiklərini bilmir, onlar bəzən və əksər halda hər hansı bir ətir, kosmetika məhsulu deyil, sadəcə bəlli zamanda onlara özlərini güvənli hiss etdirəcək vasitə alırlar. Məşhur Revlon deyirdi ki, “Biz zavodlarımızda ətir istehsal edir, mağazamızda isə ümid satırıq”. Həqiqətən də bəzən qadınlar sadəcə özlərini yaxşı hiss etmək üçün o “ümidin” arxasınca gedirlər. Vay o gündən ki, ümid dalınca gələn qadın müştəri mağazada ümidsiz, solğun, öncə dediymiz kimi üzü çin hərflərinə bənzər şəkil almış satıcı ilə rastlaşsın. Adətən alış-veriş edərkən onlara toxunulmasını, sıxlığı qətiyyən sevməzlər. Əslində “ümid”ə vurğu etməyim əbəs deyil, çünki mövzumuzun əsas müzakirə mərkəzində qadın müştərilərimizin hissləri və onların düzgün qiymətləndirilərək idarə olunması durur.

Əgər mştərilərinizin əksəriyyəti qadındırsa, o zaman kampaniya və çəkdiyiniz reklamlarda;

1. Reklama çəkilən insanları mütləq qadın gözü ilə seçin.

Əgər fikir vermisinizsə, əksər məşhur reklam agentliklərinin kreativ direktoru kişidir. Xüsusən onların başçılığı ilə çəkilən bir-iki reklama baxan kimi agentliyin ümumən nəyə gözəl dediyini açıq görmüş olarsınız. Qadına ən böyük rəqib elə qadın özüdür. İstənilən reklamda hədəf qrupunuzda qadın müştərilər əksəriyyət təşkil edirsə, mütləq bir çox qadın müştərinin fikri alınmalı, reklama qadın gözü ilə baxılmalıdır. Kişi kreaitv direktora burada o qədər də güvənmək olmaz, çünki nəticədə o da bir kişidir. Bir qadının nə demək istədiyini, nədən xoşu gəldiyini və nəyi bəyənmədiyini ən yaxşı elə qadın bilir. Unutmayın ki, Sizin müştəriniz çəkilən reklamda oynayan qadının yerində özünü hiss edərək məhsulu almağa və “onun kimi olmağa” çalışır. Və burada elə etmək lazımdır ki, reklama baxan qadın müştəri o reklamda çəkilən “qadına oxşamağı” istəsin. Onun oxşamaq istəməsində heç də həmişə baş rol ifaçısının məşhur olması, cəmiyyətdə nüfuz sahibi olması əsas deyil. Hətta deyərdim ki, məşhur bir qadın simanın şirkətin imic reklamında oynaması daha riskli bir işdir. Çünki o məşhur simanın sabah, məsələn, “narkotiklə tutulmayacağı” qarantiyasını heç kim verə bilməz. Və ya əgər Sizin reklamda çəkilən məşhur xanım başqa hansısa bir kişinin yoldaşını boşayıb onunla evlənməsinə səbəb olubsa, bu halda digər qadınlar buna çox pis baxa və bunun da nəticəsində Sizin xidmətdən də rahatlıqla imtina edə bilərlər. Dəfələrlə olub ki, hər hansı bir açılışa dəvət olunan xanım məşhurlarımızla çəkilən şəkilləri səhəri facebook səhifəmizdə yayımlamışıq və yazılan şərhlərin bəzilərində belə bir ifadə yer alıb: “Əziz İdeal, mən həmişə Sizdən alış-veriş edirəm, Sizə böyük hörmətim var. Ancaq o ifritənin mağazanızda Sizi reklam etməsini heç Sizə yaraşdırmadım” Demək ki, reklamlarda məşhur simanın reputasiyası çox önəmlidir. Kişi müştəri üçün bir o qədər də fərqi yoxdur, çünki O gözəl olan hər şeyə baxmaqdan doymaz, ancaq qadınlar baxdıqlarını göz və yaddaş süzgəcindən mütləq keçirirlər. Odur ki, reklamlarınızda həmişə qadın fikrini öyrənin.

Statistik məlumata görə qadınlar hər il yaşlanmanı gecikdirən kremlərə minimum 300 milyon dollar xərcləyirlər. Demək ki, hələ də onların özlərinə əmin olma ehtiyacı var və özünə əminlik yaradan hər şeydən asanlıqla təsirlənə bilərlər. Nə yaşda olursa olsun, qadın müştəri süni deyil, səmimicə gözəl görünməsi barədə iltifat eşitməyi inkar etsə belə çox istəyir, əksini gördükdə isə çox inciyir. Məsələn, vaxtilə bir müştərimiz bizə zəng edərək çox böyük hiddət və qəzəblə satıcının onu öz anasına bənzətdiyini bildirmişdi. Məsələni aydınlaşdıran zaman həmin mağaza müdirinin bir az da irəli gedərək müştərini “nənəsinə” bənzətməsi isə məni daha çox hiddətləndirməsi barədə danışmağa isə lüzum görmürəm :)

2. Bir az fərqli olun ki, qadınların diqqətini çəkə biləsiniz.

Reklamlarda çəkilən xanım və bəyləri seçərkən az qala hər şeyi ideal göstəricilərə uyğun seçirlər. Bu bəzən reklamı izləyənlərdə sünilikdən əlavə bir əlçatmazlıq hissi də bəxş etmiş olur. Məsələn, reklamda hansısa dietik qidadan istifadə etdikdən sonra ekranda ideal bədən ölçüsünə malik bir xanımın görünməsi axı yalan deyil, bəs nədir? Bu ona baxan qadın müştəridə o saat əks effekti yaradacaq və bəlkədə “yox bir” dedirdəcəkdir. Yaş və davranışları qəlibləşdirmək lazım deyil. Bakıda mobil operator reklamlarında outdoorlarda çəkilən qızları görəndə hər dəfə fikirləşdiyim bir şey var ki, o da “görəsən bu bizim hansısa modeldirmi, yoxsa agentliyin azərbaycanlıya bənzətdiyi biridirmi” və açığı çox super də gözəl olmayan sadə bir xanımı outdoorda görəndə o daha çox güvən və təbiilik hissi aşılamış olur. Yəni qısası standartdan kənara çıxmaq lazımdır ki, diqqəti çəkəsən. Mütləq deyil ki, reklamda bank işçisi canlandırılırsa, o qalstukda olsun, əlində iri çanta, gözündə eynək olsun. Və ya mütləq deyil ki, reklamda məhlənin tinində söhbət edən iki gənc rəsmi Azərbaycan dilində danışsınlar. Əgər fikir vermisinizsə, son reklamlarda yerli, məhəlli terminlərdən istifadə daha çox maraq doğurur. Demək ki, əhalinin təbii, “öz içindən çıxmış, sanki onun özünü canlandıran” birini görmək ehtiyacı var. “Əgər heç nə ilə fərqlənə bilmirsinizsə, heç olmasa adiliyinizi fərqlilik kimi göstərin.” Buna ən bariz nümunə kimi indi, hətta balaca uşağın belə lağa qoyduğu “qızın yolda gedərkən kitablarının düşdüyü, oğlanın tez əyilib kitabları yığışdırmağa kömək etməsi və bu əsnada ilk baxışdan məhəbbət yaranması” kimi cəfəng və standart fikirləri reklam süjeti edilməsini göstərmək olar. Qadınlar nəinki fərqli tipdə reklamları bəyənir, hətta özləri də hər yaşda fərqli düşünürlər. Amma burada da əslində sadə bir məntiq var ki, o da “qadınlar heç vaxt razı qalmırlar”dır. Buna əmin olmaq üçün ətrafınızdakı bir neçə xanıma belə bir sual verin. Siz hansı yaşınızda daha gözəl görünürdünüz? Mən, məsələn belə bir testi etdim və təxmini nəticəm belə oldu. 45 yaşındakı bir xanım ən gözəl vaxtının 22 yaşında olduğunu, 22 yaşındakı xanım isə ən gözəl vaxtının 13-14 yaşında olduğunu bildirdi. Demək ki, onlar hazırkı durumlarını əksərən heç vaxt razılıqla qarşılamırlar və edilən kampaniya, çəkilən reklamlarda da hədəf qrupun yaşını müəyyən edib bu psixoloji xüsusiyyəti nəzərə almaq mütləq vacibdir. Məsələn, 45 yaşında bir xanıma hədəflənən reklamda 22 yaşında bir qızın etdiyi dəlilik ona daha səmimi və yaxın gələ bilər, çünki o reklamda hardasa öz gəncliyini görə bilər. Amma unutmayın ki, insanlar keçmişə qayıtmağı sevir, amma keçmişin ən gözəl anlarına !!! Yoxsa ki, elə adam yoxdur ki, məsələn, desin ki, mən uşaq vaxtı məhlədə o qədər döyülmüşəm ki, indi elə istəyirəm ki, uşaq olum və məni yenə də döysünlər :)

Bir qadının evləndiyi gün onun ictimai baxımdan gözəl olduğunu etiraf etməsinin qəbul edildiyi tək gündür.

Qadınlara yönəlik reklamlarda əksərən evlilik səhnələrinin istifadə olunduğunu hamımız görürük. Səbəb isə insan həyatında önəmli dönüş nöqtəsi olan evliliyin qadınlar üçün çox dəyərli edən iki səbəbdir. Onlardan biri qadınların kiçik yaşlardan evlilik günü və günlərinin ən gözəl günlər olduğu barədə fikirlərin “yeridilməsidir”. İkinci səbəb isə məhz evlilik günü eyni anda çox adamın xanıma “necə də gözəlsiniz” sözünü eşitməsidir. Bu kimi səbəblərdən insan həyatının ən xoş anı olan evlilik səhnəsi reklamçılar üçün göydəndüşmə fürsət olmuş olur.Hətta belə səhnələrdə, məsələn 40 saniyəlik tv reklamda ola bilər ki, əsas reklam olunmaq istənilən məhsul sadəcə 5 saniyədə “gizli” tıqdim olunsun. Evlilik özü qadına maraqlı gəldiyi üçün O, mütləq bu reklama bir də baxacaqdır və 1-ci dəfə olmasa belə ikinci dəfə markanızla mütləq maraqlanacaqdır.

Onlara real mı, gözəl olanmı vacibdir?

Bayaq dediyimiz kimi əksər yaşlı qadınlar onlara xitab edilən reklamlarda onlardan daha gənc qızların istifadə edilməsindən bunun mümkün olmayacağını bilə-bilə məmnun qalırlar. Hətta Avon firması bir dəfə yaşlı qadınlara yönəlik reklamında yaşlı qadın obrazından istifadə etmiş və əks-effektə nail olmuşdur. Müştərilərindən gələn fikir təxminən belə olmuşdur ki, “reklamdakı qadın kimi görünməm üçün 50 dollar vermərəm”. Demək ki, yalan olduğunu bilə-bilə, sırf özünü təsəlli,özgüvən hissi üçün xəyallarında o tip xanıma bənzəmələrini sadəcə canlandırmaqdan belə xoşlanırlar.

Qadınların onları hədəf kimi götürən reklamlarda görmək istədiyi, fikir verdikləri nüanslar haqqında az da olsa, məlumat verməyə çalışdım. Ancaq yenə də bitmədi J Belə ki, gələn yazıda çox vacib bir məsələ haqqında yazmağı düşünürəm. Bu isə 40 yaş və onun üzərində olan xanım müştərilər, onların fikirləri, onlara yönəlik reklam mesajlarının əksikliyi haqda olacaq. Eyni zamanda qadın müştərilərlə düzgün əlaqənin qurulmasında texnologiyanın nə kimi rolu olduğunu və bununla yanaşı mənəviyyatın hələ ölmədiyi, adi komplimentin nələrə gətirib çıxara biləcəyi haqqında da yazmağa cəhd edəcəyəm. Necə deyərlər, gələn görüşlərədək !!!

Çətin müştəri (II hissə) O artıq mağazadadır, yol verin !!!

“Xoş bir iltifat məni iki ay idarə edər” deyirdi Mark Tven.

Yazının birinci hissəsinin davamı kimi burada artıq öncə sadaladığımız xüsusiyyətlərə məxsus müştəri artıq mağazadadır. Siz də bunu bilirsiniz və özünüzü hazır duruma gətirdiniz. Təbii olaraq ilk çıxış yolu onu çox gözəl şəkildə qarşılamaqdır. Hətta müştərinin əsəbi olduğunu bilə-bilə onu qarşılamaqdan çəkinmək lazım deyil. “Çətin müştəri” mağazadadır. Hər şey elə də çətin deyil əslində. Üzərinizə od püskürəcəyinizi zənn etdiyiniz müştəri xanım heç gözlənilmədən xoş iltifatınıza cavab verir, gülümsəyir. Bu arada praktikadan qısa bir haşiyə çıxım. Hərdən şirkətimizin facebook səhifəsində xanım müştərilərimizdən klaviaturaya maksimum əziyyət verərək yazdıqları uzun-uzadı əsəb dolu şikayət məktubları alırıq. Təbii ki, araşdırmaq üçün müştəri ilə birbaşa telefonla danışmağa cəhd edirik və şəxsən mənim üçün çox vacib bir nüans ortaya çıxır: bizdə istər qadın müştəri olsun, istər kişi, birbaşa ünsiyyətdə şikayəti üzə deməkdən çəkinir. Get-gedə sosiallaşırıqmı, virtual həyat real həyatı üstələyirmi nə, amma sözü üzə deməkdən niyə çəkinirik, anlamıram. O qədər olub ki, zəng etdiyimiz narazı müştəri “xanım Sizi şikayətinizə görə narahat edirik, birbaşa özünüzdən eşidək dedik” deyərkən anidən yumşaldıqlarını, əslində məsələnin o qədər də ciddi olmadığını söyləyirlər. Hətta mağazada kassada pul qalığını düzgün almayıb gəlib onu facebookda yazırlar, olmasa-olmasa yarım saatlarını yazdıqlarına digər fanlardan gələn şərhləri cavablandırmaqla keçirirlər, amma bizim “xanım, mağazamıza yaxınlaşaraq həm qalığınızı, həm də sizə qarşı olan anlaşılmazlığa qarşı kiçik hədiyyəmizi götürə bilərsiniz” təklifimizə israrla YOX deyirlər və bunu utandıqları ilə əlaqələndirirlər. Dediklərimizdən belə nəticə çıxır ki, çətin müştərini “yumşaltmaq” üçün ilk ən təsirli vasitə səmimi gülümsəmə ilə onları xoş bir iltifatla qarşılamaqdır. Məsələn, elə dünən bir müştəri çox narazı şəkildə facebook səhifəmizdə mağazamıza fan kart almaq üçün gəldiyini, lakin ona imtina edildiyini bildirdi, bir daha bizim mağazamıza gəlməyəcəyini söylədi. Həmin xanım müştəriyə zəng edərək təbii ki, xoş sözlər öz yerində olmaqla “günahımızı” necə yuya biləcəyimizi soruşduq. Və həmin xanım, bizə onsuzda şəhərə gələ bilməyəcəyini bildirərərək hər hansı təklifin onun üçün maraqsız olduğunu dedi. Əvəzində isə biz fan kartı birbaşa müştərinin ünvanına çatdıra biləcəyimizi dedik və uzun sözün qısası həmin fan kartı özəl bağlama ilə birbaşa Mərdəkana, müştərinin bağ evinə göndərdik. Nəticə nə oldu deyirsinizsə, qeyd edim ki, bu gün həmin müştəri zəng edərək inanılmaz sevinc hissi ilə təşəkkür etdi və bu haqda hər kəsə söyləcəyini bildirdi. Bax budur qadın müştərinin qüdrəti: - “hər kəsə bu haqda deyəcəyəm” J Bundan sonra o xanım bizim “gəzən reklamımız” olacaqdır J Hər halda hələ ki, belə görünür.

Kassanı gizlədin !!!

 Bununla artıq neçənci müəllifdir ki, öz kitablarında xanımların kassaya qarşı “allergiyalarının” olduğunu deyir. Maraqlıdır. Əslində mən də bu fikirlə razıyam, çünki dediyimiz kimi xanım müştərilər həvəsləndilərmi axırıncı qəpiyədək alış-veriş edə bilərlər, ancaq alış-verişin şirin yerində kassanın onların gözünə sataşması onlara aldıqlarının “pullu” olduğunu həmən xatırlatmış olur və nəticədə onlar da “tamahlarına təp deyə” bilərlər J Digər bir məsələ isə kassada uzun quyruqların olması həmin çətin müştərinin bütün alış həvəsini öldürə bilər və o gəldiyi kimi də mağazanı tərk edə bilər. Cefri Foks kassa səsini “marketinqin musiqisi” kimi əbəs yerə təqdim etməyib. Çünki o səs hər gəldikcə, xəzinə dolur anlamına gəlir. Və çox təəssüf ki, içi biz daxil olmaqla bir çox şirkətlər hər şeyi qurur, yaradır, servisi düzəldir, amma kassada “yandırır”. Üzü çin hərflərinə bənzər şəkil almış kassadakı xanımlar adətən mağazadan çıxanda həmin şirkət haqqında öz “izini” buraxmış olur. Hal-hazırda xüsusən də bayram vaxtlarında kassada yaranan quyruqları aradan qaldırmağın yolları haqqında uzun müddətdir düşünürəm və əminəm ki, bir az da cəhd etsəm bu sahədə də bir yenilik tətbiq edə biləcəyəm. Mart ayında aldıqları məhsulu çox gözləmədən sonra “satıcının az qala başına çırpıb” mağazadan çıxan müştəriləri görəndən sonra bunun vacib olduğunu daha yaxşı dərk etmək olur. Qadınlar kassanı boş gördümü “dəliyə” dönürlər. Çünki onlar alış-veriş etməklə öz “borclarından” çıxmış oldular, demək ki, sıra Sizdə...

Qadınlar mağazaya girdimi A-dan Z-yə hər şeyə fikir verirlər

Qadınlar mağazaya daxil olarkən içəridə olan hər şeyə diqqət edirlər. Və bu onların həm əhvalına, həm də alışlarına çox təsir edir. Adətən xanımlar ilk girdikləri mağaza haqqında ora girməmiş önfikrə sahib olurlar. Məsələn, vitrindən 20% endirim yazısını oxuyub içəri girirsə, içəridə özünü mövcud ola biləcək sıxlığa, düzənsizliyə hazır edir. Girəndə isə tutalım, bir ətir üçün daxil olublarsa, hələ ona yaxınlaşmamış “görəsən, içəri çoxmu işıqlıdır, o xadimə niyə elə bərkdən güldü, bu nə iyidir, yeni bir parfummu çıxdı, zəhləmgetmiş satıcı deyəsən burdadır, mənə yaxınlaşan olmayacaqmı görən, sağımızda alış-veriş edənin çantasına bax, mənimkindəndi” və s. bu tipli sözləri çox rahatlıqla fikir versəniz, eşidə bilərsiniz. Kişilər isə adətən bir şeyi seçir, ona doğru gedir, alır və çıxır. Vacib olan digər məsələ isə mağazaya uşaqla daxil olmuş xanım müştəridir. O uşağı mağazada nə qədər çox əyləndirə bilsəniz, anası özünü daha rahat hiss edəcək və tələsmədən alış-verişini edəcəkdir. Əbəs yerə McDonalds o boyda uşaqlar üçün əyləncə yerləri açmır. Hamısı hədəfin sadəcə bir parçasıdır. Bundan əlavə çalışmaq lazımdır ki, mallar uşaqların əlinin çata biləcəyi səviyyədə yerləşməsin. Bundan əlavə ətrafda parkingin olmaması da müştərini mağazanın işində iynə üstə otururmüş kimi hiss etdirəcəkdir. Odur ki, qətiyyən unutmayın!! Qadınlar hər şeyə diqqət edir. Məsələn, bir dəfə kənardan müşahidələrim zamanı mağazada müştəri olarkən xadimənin təmizlik etdiyi qabı qapının yanına qoyub harasa getdiyini gördüm. Cavan bir xanım müştəri uzun-uzadı bu qaba baxdı və sakitcə mağazada dolaşmağa başladı. Özlüyümdə bu halın xanımı narahat etdiyini hiss etdim və qabı çölə çıxardım. Həmin xanım mağazadan çıxarkən başı ilə razılıq etməsindən bunun ona xoş gəldiyini hiss etmək çətin olmadı.

Estee Lauderin idarə heyətinin sədri Dan Brestlin başına gələn bir hadisə

 Xanım müştərilər bu brendi daha yaxşı tanıyır. Estee Lauder çox keyfiyyətli, selektiv brendlərdən sayılır. Don Brestl günlərin bir günü 15 nəfərlik bir iclas keçirir və həmin iclasda tək kişi özü olur, qalan 14 nəfər isə xanım. İclasa bir xanım 10 dəqiqə gecikir və içəri daxil olan kimi digər 13 xanım çevrilib gecikənə baxırlar. O əsnada nəyisə danışan Brestl diqqətlərin yayındığını görüb “kimsə mənim nə dediyimi eşitdimi” deyə səslənir. Hər kəs “bəli” dedikdən sonra Brestl anidən “içəri girən xanımın ayaqqabıları nə rəngdədir?” deyə soruşur və xanımlar bir ağızdan “qırmızı” deyirlər J Xanımlar onun hətta ayağından saçına qədər hər şeyə diqqət ediblərmiş və ən maraqlısı bunu edə-edə Brestlin dediyini də eşitməyə vaxt tapıblar. Kişilər həqiqətən də bu qədər diqqətli deyillər. Odur ki, qadın müştərinin hər şeyə diqqət etdiyini bilin və hər şeyi də mükəmməl səviyyədə etməyə çalışın ki, Sizdə qüsur tapmasın.

Müştəriyə adıyla müracət edin

Hətta müştərinin adını bilirsinizsə, o mağazaya daxil olarkən onu adı ilə salamlayın. Dünya nəhənglərindən Wall-Mart-da ayrıca bir nəfər girişdə ancaq müştəriləri salamlamaqla məşğuldur. Ritz Carlton oteli müştəri otelin önündə taksidən düşərkən tez onun adını oraya qoyduğu xüsusi adamlar vasitəsilə dəqiqləşdirir və müştəri içəri daxil olan kimi “xanım filankəs, Ritz Carlton otelinə xoş gəldiniz” deyə müraciət edir.Uzun səfərdən sonra yorğun müştəri bu cür qarşılanmanı təbii ki, çox bəyənəcəkdir. “Disney World”ə getsəniz orada yer süpürən xadimədən hansısa ünvanı soruşun və görəcəksiniz ki, adam Sizə böyük həvəslə izah etməyə başalayacaqdır. Çünki onlar bu barədə xüsusi treninqlərdən keçiblər. Yavaş-yavaş bizdə də artıq insanlar mal deyil, xidmət almağa üstünlük verirlər.

Geyimə görə qarşılamaq və daxili parazitlər

Yəqin ki, bir çoxlarınız hər hansı bir mağazaya və ya şirkətlə görüşə gedərkən mağazanın işində və ya liftdə təsadüfən 2 işçinin öz şirkətləri haqqında danışığına şahid olmusunuz. “maaşı da gecikdirirlər, hara baxırlar görəsən, kreditim də yaxınlaşır” Bu sözləri getdiyiniz şirkət haqqında elə yolüstü eşitsəniz təbii ki, bir xeyli şirkət haqqındakı fikirlərinizə təsir edəcəkdir. Ona görə də mağaza daxilində, ümumiyyətlə işçilərin iş vaxtı və işdən kənar şirkət haqqında lüzumsuz ifadələr işlətməsinin qarşısı mütləq alınmalıdır. Adətən belələrinə daxili parazitlər deyirlər. Xüsusən referansa çöx önəm verən xanım müştəri, bunu eşidərsə, fikri həmin an dəyişə bilər. Digər bir məsələ isə çox zaman satıcıların insanları geyiminə görə ayırd edib diqqət səviyyələrini müəyyən etmələridir ki, bu da çox-çox yanlış bir addımdır. Xatırlayıram ki, bir dəfə eyni situasiya ilə mağazalardan birində qarşılaşmışdım və indi dünyada o şirkət bir dənə belə qalsa, başqa çıxış yolum olmasa belə o yerə bir də getmərəm. Məni kimi düşünən minlərlə insan var və bu nə qədər itkidir, artıq özünüz hesablayın.

Qadınlar alış-veriş zamanı qərarı gec verir, amma qərarı verdimi onu həyata keçirmək üçün səbrsizlənirlər. Əsas olan qadın müştərinin qərarvermə anındamı, satınalma anındamı olduğunu kənardan sezə bilməkdir. Bunu bacaran satıcı üçün məsələ həll olmuş sayıla bilər.

Onları ciddiyə alın

Ümumiyyətlə isə bəzən satıcılar alış qərarı mürəkkəb olan brendlərin satışında qadın müştəriləri ciddiyə almırlar. Ələxsüs avtomobil satışında Azərbaycanda qadın müştəri salona girdimi avtomobilin texniki xüsusiyyətlərinin izahı bir kənara qalır və qadına zahiri gözəllik sırınmağa başalnılır. Hətta bir az daha təcrübəsizi qadın müştəriyə, hansı ki, tək salona gəlib və avtomobillə maraqlanır, “avtomobili özünüz üçünmü istəyirsiniz” deyə bilər. Bu da onların ciddiyə alınmamasının sübutudur. Sankı qadın müştəri özü özbaşına avtomobil ala bilməz. Və ya sənədləşmə işlərində, hətta özüm də şahid olmuşam ki, qadın müştəriyə “xanım, yaxşı olar ki, tanış biri ilə sənədləşdirəsiniz, yoxsa Sizi aldadarlar” deyilir. Bəli, ola bilər fakt doğru olsun, amma Siz bunu deməklə guya onun qayğısına qaldığınızı düşünürsünüzsə, yanılırsınız. Əslində kobud desək bu o xanıma “siz bilmirsiniz, bilən biri ilə gedin” deməkdir və bu həmin müştəriyə pis təsir etmiş olar. Və ya pərakəndə satışda məsələn, xanım müştərinin geyindiyi hər şeyə “çox yaraşdı” demək də əslində könəlmiş metod sayılır. Ondansa, adi mülki geyimdə olan “gizli işçi” vasitəsilə daha yaxşı təsir etmək olar.


Beləliklə, az da olsa çətin müştəri dediyimiz qadın müştərilərin xüsusiyyətləri, onlarla davranışda nələrə diqqət edilməli olduğu, onların nələrə sevinib, nələrdən hirsləndiklərini izah etməyə çalışdıq. Ümidvaram kimlərəsə müəyyən qədər faydası olacaqdır. Amma bununla hələ bitirmirəm. Növbəti yazıda qadın müştərilərin şirkət reklamlarına, aksiyalarına reaksiyası barədə yazmağı düşünürəm. Hələ ki, bir az beynimdə məlumatları virtual toplamağa ehtiyac var